Levershunts jaarupdate 2022-2023: 'Nooit meer levershunts'

Dankzij de steun van de donateurs en partners van Vrienden Diergeneeskunde komt het onderzoeksteam steeds verder in de zoektocht naar de genetische achtergrond van levershunts. We willen toe naar een DNA test waarmee dragers kunnen worden aangewezen en het aantal zieke honden drastisch kan worden verminderd. In deze jaarupdate nemen we je mee in de ontwikkelingen die mogelijk zijn gemaakt door iedereen die dit project een warm hart toedraagt.


Cairn terriër Tommie heeft een levershunt. Zijn lever zou hem eigenlijk moeten beschermen tegen vergiftiging, want een gezonde lever reinigt het bloed van allerlei afval- en gifstoffen. Behalve bij honden zoals Tommie. Hij is namelijk geboren met een zogenaamde ‘shunt’. Dit is een extra bloedvat dat het bloed om de lever heen leidt. Het bloed wordt dus niet gereinigd en gifstoffen belanden direct in het lichaam, hierdoor ontstaan verschijnselen als sloomheid, achterblijven in groei en overmatig drinken en plassen.  

Een aangeboren 'extrahepatische portosystemische shunt' is een veel voorkomend probleem in veel hondenrassen. Onderzoeker Frank van Steenbeek legt uit: ‘Al het bloed dat afkomstig is uit de maag, de darmen en andere buikorganen, verzamelt zich in de poortader, die in de lever uitmondt. Met dit bloed worden alle stoffen die in de darmen worden opgenomen naar de lever vervoerd. Naast nuttige voedingsstoffen zijn dat echter ook allerlei giftige stoffen. De lever verwijdert die giftige stoffen uit het poortaderbloed, zodat ze niet in het lichaam terechtkomen. Een portosystemische shunt is een bloedvat dat de poortader verbindt met de achterste holle ader, die naar het hart loopt. Zo'n shunt is normaal niet aanwezig, het is dus een extra aangelegd bloedvat. Zo`n bloedvat kan in (intrahepatisch) of om (extrahepatisch) de lever heen liggen. Intrahepatische shunts worden meestal meer gezien bij grotere rassen zoals de Ierse wolfshond, Berner Sennen-honden en Hovawarts. Bij kleinere rassen, bijvoorbeeld Cairn terriërs vinden wij vaak extrahepatische shunts.’ 

Het gevolg van beide types shunts is dat het poortaderbloed grotendeels door de shunt, buiten de zuiverende functie van de lever om, naar de achterste holle ader stroomt. ‘Daarmee komen ook de giftige stoffen vanuit de darmen direct in het lichaam terecht’, vervolgt Van Steenbeek. ‘Bovendien werkt de lever niet goed omdat er veel minder bloed dan normaal in de lever aankomt. Onder deze giftige stoffen is ammoniak een van de grote boosdoeners. Ammoniak komt vrij bij het afbreken van eiwitten in het darmstelsel. Door een niet goed functionerende lever stapelt ammoniak zich op in de hersenen en dit veroorzaakt op den duur zeer ernstige neurologische verschijnselen.’ 

Genetische achtergrond levershunts

Over het ontstaan van de portosystemische shunt is nog weinig bekend. De Cairn terriër is niet het enige ras waarbij de shunt wordt vastgesteld. Het gaat om een erfelijk probleem, waar meerdere genen betrokken zijn bij het ontstaan van het ziektebeeld.  

‘We willen proberen de mutatie te vinden die het ziektebeeld veroorzaakt’, aldus Van Steenbeek. ‘En in de afgelopen jaren hebben we gelukkig veel vooruitgang kunnen boeken in de zoektocht naar de genetische achtergrond van extrahepatische shunts. Met behulp van onderzoek in Cairn terriërs hebben we een verband kunnen vinden tussen het ziektebeeld van shunts en twee genen. Dit verband hebben wij vervolgens ook in andere rassen kunnen vinden, zoals Yorkshire terriërs, West Highland White terriërs, Jack Russell terriërs en Dwergschnauzers. Dit onderzoek willen wij verder uitbreiden en bevestigen. Door gebruik te maken van Cairn terriërs met en zonder shunt zijn er met DNA-merkers een aantal chromosomen gevonden die mogelijk het verschil tussen ziek en gezond verklaren. Deze gebieden hebben we verder onderzocht door gebruik te maken van andere hondenrassen. Hiermee zijn gebieden afgevallen en andere gebieden nog interessanter geworden. De twee chromosomale gebieden bevatten slechts weinig genen.’  

DNA-test

‘Bij de resterende genen hebben we onderzocht welke daarvan actief zijn in bloedvaten van een zich ontwikkelende zebravis. Twee genen, elk liggend in een verschillend geassocieerd gebied, zijn op basis van de ontwikkelingsbiologie interessant. Deze genen hebben we beschadigd in bevruchte eitjes van de zebravis en vervolgens hebben we bestudeerd wat het effect hiervan is op bloedvatontwikkeling. In beide gevallen bleek dat het beschadigde gen een beschadigend effect heeft op bloedvaten. Uit de hond hebben we bloedvatcellen kunnen isoleren en deze in kweek gebracht in het laboratorium. Hiermee zijn we in staat het gedrag van de bloedvatcellen te bestuderen. Als we dezelfde genen remmen in gekweekte bloedvatcellen in de hond, zien we dat ook hierbij de beschadigde genen zorgen voor verminderde ontwikkeling en bloedvatvorming. We komen dus steeds verder in onze zoektocht. Uiteindelijk willen we op grond van het onderzoek een DNA-test ontwikkelen die in staat is dragers aan te wijzen zodat het aantal zieke honden daarmee drastisch kan verminderen.’  

Het onderzoeksteam wil de partners en donateurs van het 'Levershunts' project hartelijk bedanken voor de steun. Samen maken we het verschil! Wil jij ook bijdragen aan toekomst zonder levershunts? Steun dit project!